Poród domowy nie jest dla każdego. Ale powinien być legalnym wyborem

Zaledwie kilka tygodni przed moim pierwszym porodem zdecydowałam się wydać na świat mojego syna w warunkach domowych. Z dnia na dzień stałam się członkiem grupy kobiet, które przez dużą część czeskiego społeczeństwa są etykietowane jako nieodpowiedzialne lesbijki i biomatki, które ryzykują życie swoich dzieci dla własnej wygody i błędnych opinii. Jednak zagraniczne doświadczenia i najnowsze badania dotyczące okoliczności porodów domowych pokazują, że jest wręcz przeciwnie.

Najobszerniejsze jak dotąd badanie dotyczące okoliczności porodu domowego zostało przeprowadzone w Czechach w 2020 r. przez badaczki Annę Durnovą i Evę Hejzlarovą z Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Karola. Duża próba 642 respondentek z takim doświadczeniem wzięła udział w obszernym badaniu ankietowym dotyczącym motywacji, powodów i opinii kobiet, które planowały rodzić w domu w latach 2015-2020. Dane te pokazują, że porody domowe są w przeważającej mierze planowane przez kobiety z wyższym wykształceniem, które dobrze radzą sobie z informacjami, a ich wybór jest zwykle racjonalnym wynikiem rozważenia wszystkich negatywnych aspektów związanych z porodem w szpitalu. W kontekście czeskiego systemu opieki zdrowotnej nie mogą one w pełni polegać na pełnym szacunku podejściu personelu ani na tym, że personel dołoży wszelkich starań, aby umożliwić im poród naturalny, bez rutynowych interwencji i w intymnym otoczeniu.

Statystyki portalu můjporod.cz, oparte na próbie 7570 kobiet, które urodziły w Republice Czeskiej w 2020 r., pokazują, że znaczna część kobiet, które decydują się na poród w domu, niekoniecznie dokonałaby tego wyboru, gdyby pełne szacunku podejście i maksymalne starania o zachowanie naturalności całego procesu porodu były wystarczająco zagwarantowane w szpitalach położniczych. Jednak w czeskich warunkach tylko poród domowy daje taką gwarancję. Według tych samych statystyk, zdecydowana większość kobiet jest zadowolona z wyboru porodu domowego. Wręcz przeciwnie, tylko 9% kobiet rodzących w szpitalu położniczym miało naturalny poród bez rutynowych interwencji, mimo że tego właśnie chce 60% kobiet rodzących w szpitalu położniczym.

Co skłania kobiety do rodzenia w domu

Nic dziwnego, że badania przeprowadzone przez Durnova i Hejzlar dają podobne wyniki. Dla 92% respondentek rutynowe interwencje na oddziale położniczym były głównym powodem wyboru porodu domowego. 85% kobiet jako powód podało również niewłaściwe zachowanie personelu, a 80% było zaniepokojonych nadmierną medykalizacją czeskiej opieki zdrowotnej. Z drugiej strony, ankieta obala powszechne czeskie uprzedzenia, że kobiety wybierają poród domowy z powodów duchowych (oszukane lesbijki) lub z powodu osobistych preferencji (samolubne i nieodpowiedzialne leniwe kobiety). Chociaż te powody zostały podane przez 34% kobiet, zostały one połączone z powodami wymienionymi powyżej.

Na pierwszy rzut oka badania przeprowadzone na dużej próbie kobiet rodzących w domu wydają się być wyraźną próbą obrony i promowania porodów domowych w czeskich warunkach. W rzeczywistości jednak badaczom chodziło o coś nieco innego. Przede wszystkim chcieli zwrócić uwagę na to, że debata wokół czeskiego położnictwa jest absurdalnie gorąca jak na standardy demokratycznego społeczeństwa, do tego stopnia, że zamiast realistycznego obrazu rzeczywistego stanu rzeczy, wyłania się bardzo zniekształcony obraz. Przeciwko pewnej grupie kobiet organizowane jest de facto polowanie na czarownice, bez najmniejszego wysiłku zrozumienia prawdziwych motywacji stojących za ich decyzją o porodzie w domu, a zamiast próbować poznać prawdziwą tożsamość tych kobiet, społeczeństwo dopuszcza się dehumanizacji i ostracyzmu.

Jednak ważnym celem badaczy było również odkrycie istotnych kwestii, które zostały utracone w debacie na temat czeskiego położnictwa ze względu na jego zaostrzony charakter. Jest to na przykład fakt, że spektrum kobiet rodzących w Czechach jest dalekie od czarno-białego, a pomiędzy dwoma kontrastującymi biegunami znajduje się zróżnicowane spektrum kobiet, dla których decyzja między porodem domowym a przemocą położniczą w szpitalu nie jest wolnym wyborem. Innymi słowy, poród domowy po prostu nie jest dla każdego i nie powinien być jedyną alternatywą, aby uniknąć zagrożenia przemocą położniczą.

Poród to proces dopracowany przez ewolucję

Poród to psychosomatyczny proces fizjologiczny, który jest ściśle powiązany z psychiką matki i środowiskiem, w którym się odbywa. Skład koktajlu hormonalnego, który ciało kobiety miesza i pompuje do krążenia podczas porodu jako główne paliwo tego procesu, jest całkowicie zależny od tego, czy kobieta czuje się bezpiecznie i jest w stanie zrelaksować się psychicznie podczas porodu. Najważniejszym hormonem porodowym jest oksytocyna, która pełni wiele różnych funkcji, ale przede wszystkim odpowiada za skurcze macicy. Jej bezpośrednim inhibitorem jest adrenalina. Jeśli kobieta czuje się zagrożona i w niebezpieczeństwie podczas porodu, adrenalina powoduje wydzielanie oksytocyny, a tym samym zatrzymanie porodu. Jest to przewaga ewolucyjna, która ułatwiła zatrzymanie porodu w stosunkowo niedawnej przeszłości, kiedy ludzkość nie żyła w septycznym środowisku pod nadzorem instytucji i maszyn, w przypadku zagrożenia, takiego jak dzikie zwierzęta lub inni najeźdźcy. Kobieta rodziła wtedy dopiero wtedy, gdy znów była bezpieczna.

Ta ewolucyjna przewaga nabiera jednak zupełnie innego charakteru w dzisiejszych warunkach, gdy z jednej strony kobiety znajdują się pod presją społeczną, aby rodzić w szpitalach położniczych, które są przedstawiane jako najbezpieczniejszy i najpewniejszy wybór pod względem przetrwania dziecka. W rzeczywistości jednak kobiety często otrzymują niewłaściwe leczenie graniczące z przemocą położniczą, co często jest powodem, dla którego poród w szpitalu przestaje postępować i musi być sztucznie wywołany. Na drugim końcu spektrum znajdują się porody domowe, które są dobrą i bezpieczną opcją dla znacznego odsetka kobiet niskiego ryzyka, ponieważ mają one kontrolę nad porodem i nie doświadczają niechcianej ingerencji i rutynowych interwencji.

Wybór ten wymaga jednak od kobiet znacznego przygotowania i pewności siebie. Nie chodzi tylko o to, by mieć wszystko przygotowane w domu, ale przede wszystkim o to, by być w pełni świadomym swojego wyboru i czuć się z nim komfortowo. Kobieta nie powinna wątpić w swój wybór podczas porodu, ale być w stanie w pełni zaangażować się w naturalny proces i zaufać zdolnościom swojego ciała. Poród domowy nie jest zatem opcją dla kobiet, które nie mają tego zaufania i które z różnych powodów wątpią w poród domowy.

Z własnego doświadczenia wiem, że poród domowy nie jest dla każdego. Dobrze pamiętam różnicę w moim stanie psychicznym przed i po podjęciu decyzji o porodzie w domu. Przez większość mojej pierwszej ciąży żyłam w ślepej wierze, że w Czechach są szpitale położnicze, które uszanują moje życzenia i pozwolą mi rodzić tylko z mężem i położną, bez niepotrzebnej ingerencji lekarzy i innego personelu. Ta wiara runęła jak domek z kart w momencie, gdy moja położna w wybranym przeze mnie szpitalu położniczym wraz z inną kobietą doświadczyła niechcianej, traumatycznej interwencji lekarza, która prawie doprowadziła do wykrwawienia się kobiety na sali operacyjnej tuż po porodzie.

Moje i tak już duże obawy dotyczące czeskich szpitali położniczych, poparte głównie dokładnym przestudiowaniem literatury i zalecanych praktyk Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), przerodziły się w fobię. Osiągnęłam stan psychiczny, w którym poród domowy wydawał się jedyną akceptowalną i najbezpieczniejszą dla mnie opcją. Poród domowy faktycznie przebiegł dobrze i ani razu nie zwątpiłam w swoją decyzję. Jeszcze lepszy był mój drugi poród, który był naprawdę hipnotycznym transcendentalnym doświadczeniem, którego chciałabym, aby każda kobieta mogła doświadczyć.

Wiem jednak, że to doświadczenie nie jest dla każdej kobiety. Niektóre z nich należą do grup wysokiego ryzyka i dlatego, ze względów zdrowotnych, poród inny niż pod nadzorem lekarza nie jest dla nich opcją. Inne kobiety, z drugiej strony, mogą fizjologicznie poradzić sobie z porodem domowym, ale nie są na to przygotowane psychicznie. Jeśli mają choćby cień wątpliwości co do swojego wyboru i czują się bardziej komfortowo z lekarzami i monitorami, szpital jest prawdopodobnie lepszą opcją dla nich.

Macierzyństwo jako jedyny wybór?

To właśnie te kobiety, które z różnych powodów nie mogą lub nie chcą rodzić w domu, a jednocześnie mają uzasadnione obawy przed czeskim położnictwem i wszystkimi jego wadami, znikają z całej debaty o porodzie w naszym kraju. W demokratycznym społeczeństwie sytuacja, w której kobiety muszą wybierać między porodem w szpitalach położniczych, które nie są w stanie zagwarantować kobietom szacunku dla ich osoby, ich życzeń porodowych i naturalności całego procesu porodowego, a porodem w szarej strefie poza systemem bez legalnej opieki położniczej, która jest gwarantowana i opłacana z ubezpieczenia, nie może być akceptowana jako wolny wybór.

Dlatego też system porodowy w Republice Czeskiej musi być dostosowany do różnych potrzeb kobiet i zapewniać różne opcje porodu dla różnych grup kobiet. Obecnie zaspokajane są tylko potrzeby mniejszych grup kobiet, które czują się komfortowo z wysoce zmedykalizowanymi i paternalistycznymi usługami czeskiego położnictwa i nie są zainteresowane naturalnym porodem. Jednak większość czeskich kobiet chce rodzić naturalnie w szpitalu położniczym: według můjporod.cz 60% kobiet, które urodziły w szpitalu położniczym w 2020 r., chciało porodu naturalnego. Jednak tylko kilka szpitali położniczych w Czechach, takich jak ten w Hawierzowie, może zaspokoić ich potrzeby. Miejsca w tak ukierunkowanych szpitalach położniczych są ograniczone, a nie każda kobieta chce lub jest w stanie odbyć długą podróż przez cały kraj, aby urodzić dziecko.

Kobiety, które chcą rodzić w domu, powinny mieć możliwość robienia tego zgodnie ze swoim odpowiedzialnym wyborem. Nie tylko te kobiety z niepokojem obserwują protekcjonalne wysiłki zmierzające do otwarcia sal porodowych w kolorze morelowym zamiast prawdziwych domów narodzin - takich jak słynna sala w Bulovce, którą premier Babiš zainaugurował wspólnie z byłym ministrem zdrowia Vojtěchem. Obaj zostali uwiecznieni w hali wraz z klubem dżentelmenów lobbystów spośród największych przeciwników porodów domowych.

Niech to będą morelowe domy, ale niech będą w pobliżu każdego dużego szpitala położniczego, jeśli to możliwe, i niech kobiety znajdą tam szanowany personel. Populistyczne próby premiera, by przypodobać się nowej grupie docelowej, nie mogą przesłonić faktu, że musimy położyć kres bezsensownej sytuacji, w której każdego roku kilkaset kobiet pragnących rodzić w domu nie ma dostępu do legalnej i finansowanej z ubezpieczenia zdrowotnego opieki położniczej. Jeśli Republika Czeska chce być prawdziwą demokracją, porody domowe, podobnie jak porody domowe, muszą stać się integralną częścią demokratycznego systemu opieki zdrowotnej. Powinno to jednak obejmować również profesjonalny i pełen szacunku personel. Ani kobiety, które pragną znieczulenia zewnątrzoponowego, ani te, które same nie badają korzyści płynących z fizjologicznego procesu porodu, nie zasługują na zawstydzanie, przemoc położniczą czy traumatyczne doświadczenia.